DEHB’li Ergenlerin Sık Karşılaşılan Özellikleri
DEHB’li Ergenlerin Sık Karşılaşılan Özellikleri
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), ergenlik döneminde daha belirgin hale gelebilir. Bu dönemde, çocukların davranışları ve akademik başarıları farklılık gösterebilir. DEHB’li ergenlerde sıkça karşılaşılan bazı özellikler şunlardır:
1. Derslere İlgisizlik ve Akademik Başarıda Düşüş
Ergenlik dönemine kadar dikkatli bir şekilde ders çalışmasa da, zihinsel potansiyeli iyi olan DEHB’li çocuklar genellikle ortalamanın üzerinde bir akademik başarı gösterir. Ancak, ergenlikte ders sayısının ve zorluk seviyesinin artması, bu çocukların derslere olan ilgisini azaltabilir. Bu da derse olan isteksizlikle birlikte akademik performanslarında hızlı bir düşüşe yol açar. Ergen, sınavlara hazırlanırken belirli bir tempoyu yakalayamaz ve başarıları beklenenin altında kalır.
2. Sorumlulukları Yerine Getirmede Kayıtsızlık
DEHB’li ergenler, sorumluluklarını yerine getirme konusunda büyük zorluklar yaşayabilirler. Oda düzeni, temizlik, kişisel bakım gibi günlük sorumlulukları yerine getirmekte zorlanabilirler. Bu durum, aile içinde sık sık çatışmalara yol açar ve sorumluluklarını yerine getiremeyen ergen için büyük bir stres kaynağı olabilir.
3. Aile ve Otorite Figürleri ile Çatışma
Ergenlik dönemi, aileler ve otorite figürleriyle çatışmaların arttığı bir dönemdir. Ancak, DEHB’li ergenler bu çatışmaları daha yoğun yaşayabilir. Dürtüsellikleri nedeniyle kurallara uymakta zorlanırlar ve ebeveynleriyle sıkça çatışabilirler. Bu durum, ailede gerginlik yaratabilir ve zamanla şiddetli sorunlara dönüşebilir. Bu da tedaviye başvurmanın artan bir nedeni olabilir.
4. Okul Kurallarına Uymama ve Okul Kırma
DEHB’li ergenler, okulda kurallara uymakta zorlanabilirler. Okulda öğretmenleriyle tartışmak, onların otoritesini sorgulamak ve okulda disiplinsizlik sergilemek sıkça görülen davranışlardandır. Ayrıca, ebeveynlerinden habersiz okuldan kaçma durumu da bir alışkanlık haline gelebilir.
5. Ani Sinirlenme ve Öfke Kontrolü Zorluğu
Ergenlik dönemi, duygusal değişikliklerin yaşandığı bir dönemdir. Ancak DEHB’li ergenlerde öfke kontrolü daha zor olabilir. Ani ve çabuk sinirlenme, öfke nöbetleri ve sinirli bir şekilde davranma gibi belirtiler sık görülür. Bu durum, ergenin çevresiyle olan ilişkilerini zedeleyebilir ve sosyal sorunlara yol açabilir.
6. Öfke Sonucunda Kendine ve Eşyaya Zarar Verme
DEHB’li ergenler, öfke nöbetlerini kontrol edemedikleri için bazen kendilerine ya da çevrelerine zarar verebilirler. Duvara vurma, eşya fırlatma, cam kırma gibi davranışlar sıkça gözlemlenebilir. Bu tür davranışlar, hem ergenin sağlığına hem de çevresindekilere zarar verebilir.
7. Uygunsuz ve Kötü Arkadaşlar Edinme
DEHB’li ergenler, bazen kötü alışkanlıkları olan ve riskli davranışlar sergileyen akran gruplarıyla ilişki kurma eğilimindedir. Ailelerinin uyarılarına rağmen bu gruplarla vakit geçirebilir ve tehlikeli davranışlara çekilebilirler. Bu durum, ergenin sosyal çevresini daha da zorlaştırabilir.
8. Riskli Eylemlere İlgi Duyma
Dürtüsellik, DEHB’li ergenlerin riskli davranışlara yatkın olmasına neden olabilir. Özellikle öz güvenin artmasıyla, daha fazla tehlikeye girme isteği doğar. Bu riskli davranışlar, kazalar ve yaralanmalarla sonuçlanabilir. Örneğin, hızla araç sürme, motor kullanma gibi durumlar sıkça yaşanabilir.
9. İnternet ve Oyun Bağımlılığı
DEHB’li ergenler, diğer ergenlere göre internet ve bilgisayar oyunlarına daha yatkındırlar. Kendilerini kontrol etmede zorlandıkları için oyunları bitiremeyebilir, sürekli yeni bir seviyeye geçmek için çaba gösterebilirler. Ayrıca, şiddet içeren oyunlar konusunda daha fazla eğilim gösterebilirler ve oyun bağımlılığı geliştirebilirler. Bu durum, ergenin sosyal hayatını ve akademik başarılarını olumsuz etkileyebilir.
10. Kontrolsüz Cinsel Davranışlar
DEHB’li ergenlerde dürtüsellik cinsel davranışlara da yansıyabilir. Erken yaşta cinsel deneyimler, sağlıksız ilişkiler ve erken yaşta gebelik gibi durumlarla karşılaşılabilir. Düşünmeden hareket etme davranışı, bu konuda da tehlikeli sonuçlar doğurabilir.
11. Alkol, Sigara ve Madde Kullanım Riski
DEHB’li ergenler, çevresinden gelen alkol, sigara ve madde tekliflerine daha açık olabilirler. Dürtüsellik ve cesaretleri nedeniyle, “Bana bir şey olmaz” düşüncesiyle bu teklifleri kabul edebilirler. Ailelerin bu konuda dikkatli olmaları önemlidir, çünkü tedavi edilmemiş DEHB’li ergenler, alkol ve madde kullanımına daha yatkın olabilirler.
12. Uyku Sorunları
DEHB’li çocuklar ve ergenler, genellikle uyumakta zorlanırlar. Uykusuzluk, sabahları erken kalkamama ve gece geç saatlere kadar uyanık kalma gibi durumlar sık görülür. Uyku düzeni bozulduğunda, dikkat ve öğrenme becerileri de olumsuz etkilenir. Ergenin gündüz uykusuzluk nedeniyle dikkat eksikliği yaşaması daha belirgin hale gelir.
13. Arkadaş İlişkilerinde Sorun Yaşama
DEHB’li ergenler, arkadaş ilişkilerinde de zorluklar yaşayabilirler. Dürtüsellikleri nedeniyle, anlaşmazlıklarda ve çatışmalarda fiziksel güç kullanmaya yönelebilirler. Bu durum, ergenin arkadaş çevresinde yalnızlaşmasına neden olabilir. Ayrıca, riskli davranışlara katılma eğilimleri, onları arkadaşları tarafından olumsuz etkilenmeye açık hale getirebilir.
